Zagrożenie wybuchami ma miejsce w wielu gałęziach przemysłu. Dotyczy to w szczególności zakładów chemicznych, kopalni i rafinerii, ale nawet w młynie czy silosie, przy wystąpieniu pewnych czynników, może dojść do groźnej eksplozji.
Dlatego też ochrona przed takimi niebezpieczeństwami jest kluczową sprawą, obejmuje ona zarówno odpowiednie procedury postępowania, jak też sprzęt używany w miejscach, w których jest zwiększone ryzyko. Ten ostatni musi spełniać rygorystyczne wymagania, które szczegółowo są opisane w dyrektywie ATEX.
Skąd się wziął ATEX
Poszczególne kraje europejskie miały pod koniec XX wieku bardzo zróżnicowane przepisy związane z ochroną przeciwwybuchową, co przekładało się na zróżnicowane normy dotyczące pracującego w niebezpiecznych miejscach sprzętu. W celu ujednolicenia tych przepisów, zostały przez Parlament Europejski przyjęte dwie dyrektyw. Pierwszą z nich datuje się na rok 1994, była to dyrektywa 94/9/WE ATEX, znana też powszechnie jako ATEX. Druga, o symbolu 1999/92/WE ATEX137, została wprowadzona w roku 1999, tą z kolei nazywa się ATEX USERS. Polska stosunkowo szybko przystosowała się do europejskich regulacji. Obie dyrektywy pojawiły się w naszym ustawodawstwie już w roku 2003, i od tego czasu są one wiążące. W ostatnich latach Unia Europejska postanowiła zastąpić nieco już przestarzałe przepisy nowymi, uwzględniającymi zarówno wymagania najnowszych aktów prawnych, jak również postęp technologiczny. W rezultacie podjętych w roku 2011 prac 20 kwietnia 2016 została wydana nowa dyrektywa ATEX 2014/34/UE, zastępująca dotychczasową.
Główne założenia ATEX
Głównym zadaniem dyrektywy ATEX jest zdefiniowanie zasadniczych wymagań, jakie muszą spełniać wszystkie produkty, które będą używane w strefach zagrożenia wybuchem. Pierwszą grupą takich produktów są systemy ochronne i urządzenia, przeznaczone do użytkowania w niebezpiecznym otoczeniu. Grupę drugą stanowi sprzęt zabezpieczający, regulacyjny i sterujący, użytkowany poza strefami niebezpiecznymi, ale konieczny do bezpiecznego działania sprzętu i systemów zabezpieczających przy zagrożeniu wybuchem. Trzecia grupa, którą obejmuje ATEX, są wszelkie komponenty, będące częścią sprzętu zdefiniowanego w grupie pierwszej. Poszczególne urządzenia są przydzielane do odpowiednich kategorii, które uwzględniają poziom zagrożenia wybuchowego. To, jaka kategoria powinna zostać zastosowana, zależy z kolei bezpośrednio od rodzaju strefy zagrożenia. Oznacza to, że im prawdopodobieństwo czy częstotliwość powstawania warunków mogących spowodować wybuch będą większe, to należy wziąć pod uwagę wyższy stopień ochrony sprzętu mającego w danym miejscu pracować.